Cykl azotowy w akwarium – co to jest?
Informacje na temat cyklu azotowego w akwarium, który opiszemy poniżej, dla wielu osób mogą wydawać się nudne. Naszym zdaniem, zapoznanie się z nimi jest konieczne, by utrzymać zbiornik w dobrym stanie. Przemiany zachodzące w zbiorniku są określane jako cykl biologiczny, proces nitryfikacji lub syndrom nowego zbiornika. Wszystkie te nazwy odwołują się do jednego zjawiska – cyklu azotowego.
Cykl azotowy w akwarium polega na rozwijaniu się korzystnych bakterii, które pomagają w przemianach amoniaku do azotynów i następnie azotynów do azotanów, które są nieszkodliwe dla ryb, jeśli są w niewielkim stężeniu.
Podstawy cyklu azotowego
Proces usuwania szkodliwych związków w nowym akwarium trwa od 2 tygodni do nawet 2 miesięcy. Początkujący akwaryści bardzo często popełniają błąd, polegający na wpuszczaniu do akwarium ryb zaraz po założeniu zbiornika. Ponieważ nie ma w nim bakterii nitryfikacyjnych, ilość trujących związków błyskawicznie rośnie i może dojść do śmierci obsady.
Najlepszym sposobem na śledzenie cyklu azotowego jest zakup testów, które pozwolą sprawdzić poziom amoniaku, azotanów, azotynów i pH wody.
Etapy cyklu azotowego
Etap 1
Amoniak pojawia się w wodzie wraz z odchodami ryb i niezjedzonym pokarmem, albo kulturami służącymi do jego zaszczepiania. Odchody i nadmiar pożywienia zamieniają się w NH4 i NH3 – związki azotu różniące się ilością atomów wodoru. Amon (NH4) nie jest szkodliwy dla ryb, natomiast takie działanie ma NH3. To, jakie związki powstaną w akwarium, zależy od pH wody. Jeśli pH jest zasadowe, powstanie amon. Jeśli pH jest kwasowe, dojdzie do powstania amoniaku, dlatego warto monitorować także ten parametr wody.
Etap 2
Zaczynają rozwijać się beztlenowe bakterie Nitrosomonas, które utleniają amoniak w zbiorniku i go eliminują. Wielu osobom wydaje się, że filtr ma za zadanie mechaniczne oczyszczanie wody, ale to tylko jedna z jego funkcji. Znacznie ważniejsze jest to, że stanowi on siedlisko dla bakterii rozkładających amoniak. Z tego powodu, nie można myć wkładu filtra w gorącej wodzie (zaleca się płukanie w wodzie z akwarium), ani wyłączać filtra na dłużej niż 2 godziny. Produktem ubocznym tego procesu są azotyny, z którymi także musimy sobie poradzić. Są one tak samo trujące dla ryb, jak amoniak.
Etap 3
W zbiorku rozwijają się bakterie Nitrobacter, które zamieniają azotyny w azotany. Są one groźne dla ryb wtedy, gdy będą w dużym stężeniu. Najłatwiejszym sposobem na zmniejszenie ilości tych związków, jest częściowa podmiana wody. Warto regularnie sprawdzać ilość azotanów w wodzie i w razie potrzeby, dokonać podmiany wody. Bakterie Nitrobacter pojawiają się w zbiorniku samoczynnie, ale można przyśpieszyć ten proces, kupując odpowiednie kultury bakterii w sklepie akwarystycznym.
Gdy ilość amoniaku i azotynów w wodzie dochodzi do zera, a rośnie ilość azotanów, można do zbiornika wpuścić ryby akwariowe. Taki stan utrzymuje się przez cały czas w prawidłowo utrzymanym akwarium.
fot. Schemat cyklu azotowego w akwarium
Jak obniżyć poziom związków azotu w akwarium?
• Sprawdzając regularnie poziom tych substancji! Aby to zrobić zaleca się kupić zestaw testów. Jeśli nie będziemy wiedzieć jaki jest poziom związków azotu, nie uda się nam go obniżyć.
• Podmieniając wodę. Filtry akwariowe nie redukują azotanów, dlatego należy co tydzień wymienić około 10 – 25% wody.
• Dobierając odpowiedni filtr. W akwariach często spotykamy się z małymi filtrami wewnętrznymi lub zewnętrznymi, które nie są w stanie zapewnić odpowiedniej równowagi biologicznej. Lepszym rozwiązaniem jest zakup większego filtra i ewentualne zmniejszenie prędkości przepływu wody, jeśli powoduje on jej zbyt duży ruch. Najistotniejszą rolę w filtrze odgrywa powierzchnia mediów filtracyjnych i ich właściwości oraz wspomniana już jego wydajność (l/h).
• Usuwając zanieczyszczenia z dna zbiornika – można do tego celu użyć odmulacza. Na bieżąco należy pozbywać się z akwarium martwych ryb i szczątków roślin, które rozkładając się będą zatruwały zbiornik.
• Nie przerybiając akwarium – im więcej jest ryb, tym większe ryzyko, że w akwarium gwałtownie wzrośnie ilość szkodliwych substancji.
• Sadząc rośliny oraz zapewniając im prawidłowe oświetlenie i warunki, dzięki czemu ilość związków azotu będzie malała.