Oświetlenie do akwarium

 

Oświetlenie do akwarium – podstawowe informacje

Oświetlenie akwarium to jeden z najważniejszych czynników, wpływających na zdrowie roślin i atrakcyjność wizualną zbiornika.

Naturalne światło dzienne dla większości akwariowej zieleni jest niewystarczające, ponieważ są to rośliny tropikalne, przyzwyczajone do intensywnego naświetlania przez 12 godzin na dobę. Do oświetlenia akwarium nie należy też używać tradycyjnych żarówek, gdyż emitowane przez nie fale świetlne nie mają odpowiedniej długości, aby rośliny mogły przeprowadzić proces fotosyntezy. Ponadto szybko się nagrzewają, przez co mogą doprowadzić do niekontrolowanego podniesienia temperatury wody w zbiorniku.

Aby idealnie dobrać oświetlenie do akwarium, należy wziąć pod uwagę dwa podstawowe parametry:
– intensywność oświetlenia mierzona w lumenach lub luxach (ilość lumenów padających na m2). Różne źródła (świetlówki, żarówki) emitują różne strumienie światła. Im wyższa ilość lumenów na opakowaniu, tym więcej dana żarówka daje światła. Odpowiednie dla wzrostu roślin w akwarium jest światło o intensywności pomiędzy 30 a 70 lumenów (w zależności od typu roślinności) na 1 l wody. Aby uzyskać ten parametr należy zsumować ilość lumenów ze wszystkich świetlówek, a następnie podzielić przez pojemność akwarium. W przypadku typowych świetlówek zapotrzebowanie na światło podaje się też w Wattach na litr pojemności zbiornika, co zazwyczaj znacznie upraszcza wyliczenia. Należy jednak pamiętać, że w przypadku różnych źródeł światła, prawidłowe wartości będą różne, ponieważ mają one różną efektywność świetlną (czyli ilość lumenów an Watt mocy).
– jakość światła. Naturalne dzienne światło składa się z promieniowania czerwonego, pomarańczowego, żółtego, zielonego, niebieskiego i fioletowego, które różnią się długością fal. Różne typy źródeł światła w mniejszym lub większym stopniu mogą uwypuklać poszczególne zakresy promieniowania, co często jest prezentowane w postaci wykresu na opakowaniu. Rośliny do fotosyntezy potrzebują światła czerwonego i niebieskiego. W zależności od składu emitowanego przez lampy światła różna będzie jego barwa, opisywana w postaci „temperatury barwy” wyrażonej w stopniach Kelvina. Niska temperatura barwy (2 000 – 4 000 K) to światło żółte, „ciepłe”. Wraz z wzrostem temperatury będzie bardziej białe (5000 – 8000 K), następnie lekko niebieskie (> 10000 K) i „zimno” niebiesko-fioletowe (> 20000 K). Mając do dyspozycji tylko dane dotyczące temperatury barwy należy wybierać do akwarium te mieszczące się w zakresie 5500-6500 K.

Akwarium powinno być oświetlane przynajmniej przez 10 godzin na dobę bez przerwy, najlepiej zawsze w tych samych godzinach (można użyć timera), tak, aby stworzyć rybom regularny cykl dni i nocy. Ryby nie lubią też nagłej zmiany światła, dlatego coraz więcej akwarystów decyduje się na zakup programatorów imitujących świty i zmierzchy przez stopniowe zwiększani i zmniejszanie mocy oświetlenia. Akwaryści, którzy nie posiadają takich udogodnień powinni pamiętać, że przed włączeniem oświetlenia sztucznego rano akwarium powinno dostać trochę światła dziennego z okna, a po wyłączeniu oświetlenia wieczorem jeszcze przez jakiś czas powinno być zapalone światło w pomieszczeniu, w którym zbiornik się znajduje.

W tym artykule przedstawimy technologie, które są najczęściej wykorzystywane w zbiornikach.

Najczęściej stosowane źródła światła

Świetlówki T5 i 58
Świetlówki to ciągle najpopularniejszy i najkorzystniejszy finansowo sposób na oświetlenie akwarium. Należy pamiętać, że świetlówki akwariowe różnią się od tych dostępnych w sklepach RTV/AGD barwą światła, dzięki czemu wspomagają wzrost roślin. Dobierając moc świetlówki do akwarium przyjmuje się przelicznik od 0,5 W (akwarium ogólne) do 1 W (akwarium roślinne) na litr wody. Im więcej roślin w zbiorniku, tym większe zapotrzebowanie na światło.
Większość świetlówek w sklepach akwarystycznych jest oznaczonych symbolem T5 lub T8. Różnią się one przede wszystkim przekrojem i mocą. Świetlówki typu T5 są węższe (mniejsza średnica) i mają większą moc, przy zachowaniu takiej samej długości, jak w świetlówce typu T8. To ważne ze względu na to, że zwiększenie natężenia oświetlenia w akwarium, wiąże się zwykle, z koniecznością wymiany świetlówek na dłuższe.

Średnica świetlówek T5, T8, T12


fot: Porównanie średnicy świetlówki T5, T8 i T12

HQL i HQI
Żarniki HQL są szczególnie wskazane w akwariach roślinnych i zwykle stosuje się je w połączeniu ze świetlówkami T5, które poprawiają barwę światła. HQL są dostępne w kilku odmianach, różniących się temperaturą barwową emitowanego światła, a najczęściej stosuje się te żarniki 5200K, 5600K i 6500K. Dokładnie określona temperatura barwowa żarnika ułatwia dobranie żarnika do potrzeb roślin. Ten rodzaj oświetlenia jest najdroższy, ale zapewnia najlepsze rezultaty. Szczególnie wskazane jest stosowanie w głębokich akwariach, w których zwykłe świetlówki są niewystarczające. Bardziej zróżnicowane pod względem barwy światła są żarniki HQI.

Diody LED
Plusem oświetlenia diodami LED jest fakt, że mają one bardzo niskie zużycie prądu i nie nagrzewają wody, natomiast minusem to, że emitują światło skupione. Aby oświetlić cały zbiornik, należy zamontować kilka żarników. Nie powinno to stanowić problemu ze względu na małe rozmiary żarówki. W sprzedaży są również gotowe listwy oświetleniowe składające się z diod o różnych barwach. Decydując się na oświetlenie akwarium diodami LED, należy zwrócić uwagę na to, czy producent zadbał o odpowiednie zabezpieczenie obwodów. Diody nie lubią wilgoci i potrzebują nieco przestrzeni, na odprowadzenie ciepła. Podobne parametry mają lampy halogenowe. Oświetlenie akwarium składające się z diod LED z roku na rok ma coraz większą grupę zwolenników. Wiele firm zaczyna się specjalizować w projektowaniu i produkcji takiego oświetlenia również do zbiorników roślinnych a zdjęcia takich akwariów możemy znaleźć w internecie. Jest to na pewno technologia, która jest przyszłością w akwarystyce i mimo znaczących kosztów początkowych w późniejszej fazie użytkowania generuje duże oszczędności.

Świetlówka led


fot: Świetlówka LED

Urządzenia, czyli w czym ukryć źródło światła

Pokrywy
Pokrywa akwarystyczna zmniejsza parowanie wody i chroni akwarium przed kurzem. Osoby decydujące się na zakup akwarium z gotową pokrywą, powinny zwrócić uwagę na to, czy zapewni ona odpowiednie oświetlenie zbiornika. Dobrym rozwiązaniem jest osobny zakup akwarium i pokrywy, która będzie lepiej dopasowana do potrzeb użytkownika. Możliwe jest również (choć dość kosztowne) wykonanie pokrywy na specjalne zamówienie. Pokrywy w zależności od producenta i ceny wykonane są z tworzyw sztucznych oraz aluminium. Kupując pokrywę, warto zwrócić uwagę na oświetlenie proponowane przez producenta w zestawie oraz możliwości doposażenia jej w dodatkowe źródła światła (chodzi tutaj głównie o wolną przestrzeń na dołożenie mp. dodatkowej świetlówki czy listwy LED). Na rynku dostępne są pokrywy wyposażone w tradycyjne świetlówki lub panele led.

Belki oświetleniowe
To klasyczny sposób oświetlenia akwarium. Belki mają znormalizowane wymiary, dopasowane do świetlówek dostępnych w handlu, dzięki czemu można łatwo je dobrać do zbiornika. Belka składa się z aluminiowej obudowy, miejsca na świetlówki, odbłyśnika oraz układu sterowania.
Belkę oświetleniową można schować pod pokrywą zbiornika, a jeśli zajdzie taka konieczność, samodzielnie wymienić świetlówki na inne, tej samej długości. Można ją zarówno położyć na szybie zabezpieczającej akwarium, jak i podwiesić. Bardzo popularne szczególnie w akwariach roślinnych są belki posiadające mocowania pozwalające przytwierdzić je do bocznych szyb zbiornika. Mocowania te najczęściej są regulowane i dopasowanie ich do zbiornika nie stanowi żadnego kłopotu dla akwarysty.

Lampy wiszące
Pokrywa akwariowa ma także swoje wady – blokuje dostęp do zbiornika, a jej zastosowanie sprawia, że wszystkie prace porządkowe wykonujemy po ciemku. Alternatywnym rozwiązaniem jest lampa wisząca, którą mocuje się do sufitu. Decydując się na nią, należy zwrócić uwagę na to, że lampa znajduje się dość wysoko nad powierzchnią wody i dlatego warto zdecydować się na świetlówki o wyższej mocy niż w zwykłej belce. Często wiąże się to z koniecznością zakupu nieco dłuższej belki. Lampa wisząca najlepiej prezentuje się z akwarium otwartym, czyli takim, które nie jest przykryte szybą.
Lampy wiszące poza samym akwarium w znacznej mierze oświetlają też resztę pomieszczenia, co przez niektórych postrzegane jest jako ich wada. Można temu zapobiec „nadbudowując” akwarium np. przez umieszczanie dodatkowych listew.

Lampki do nano akwariów
Oświetlenie nano akwarium (szczególnie roślinnego), może stanowić duży problem. Ciekawą alternatywą dla zwykłych świetlówek, są niewielkie lampki montowane na krawędzi zbiornika. Wyposażone są w świetlówkę o niewielkim poborze mocy, regulację kąta ustawienia i w niektórych przypadkach – w diody LED, stanowiące oświetlenie nocne. Montaż lampki jest bardzo wygodny, bo wystarczy użyć dołączonego uchwytu w formie klipsa.

Oświetlenie nocne
Nagłe zgaszenie światła w akwarium powoduje niepokój u ryb. Z tego powodu, warto zastosować nocne oświetlenie diodowe LED, które składa się z kilku diod gasnących automatycznie jedna po drugiej lub zmniejszających natężenie światła stopniowo. Mają one niewielką moc i dlatego, niektórzy akwaryści zostawiają je włączone na całą noc.