Podłoża akwarystyczne

Podłoża akwarystyczne (podłoża akwariowe)

Podłoże w akwarium ma decydujący wpływ na wzrost roślin i parametry chemiczne wody. Wybierając podłoże należy więc nie tylko kierować się własnymi upodobaniami estetycznymi, lecz wziąć również pod uwagę, w jaki sposób wprowadzony do akwarium materiał będzie wpływał na jego mieszkańców.

Typy podłoży do akwarium
W sklepach akwarystycznych spotkać można podłoże z różnych materiałów, różniące się barwą, granulacją oraz zastosowaniem. Nie każdy kolorowy żwirek będzie służył naszym rybom, dlatego przed zakupem warto zainteresować się jego składem mineralnym.

Kwarc
To najbardziej popularny rodzaj materiału stosowanego na podłoża akwariowe. Jest on w zasadzie neutralny dla parametrów wody, świetnie nadaje się zarówno do akwarium ogólnego, jak i roślinnego. Dodatkowo jest jednym z tańszych materiałów, a ogromny wybór kolorów pozwala bez angażowania większych zasobów finansowych tworzyć ciekawe aranżacje w zbiorniku. W sprzedaży znaleźć można piaski, żwiry i grysy o różnej granulacji i kolorach, od białego, przez wszystkie odcienie brązu, aż po niemal czarny. Do dekoracji użyć można także otoczaków i łupków kwarcowych.

Granit
Równie doskonały i uniwersalny materiał na podłoże. Czysty granit nie zmienia parametrów wody, więc może być stosowany praktycznie w akwarium każdego typu, jednak niektóre skały mogą mieć domieszki wapnia, dlatego przed wprowadzeniem do akwarium warto wykonać test za pomocą octu. Dostępny głównie w formie grysu o różnej granulacji. Podłoże sprzedawane jako żwir lub piasek granitowy tak naprawdę również jest grysem, tylko drobniejszym (w odróżnieniu do żwiru kwarcowego ma ostre krawędzie). Do dekoracji akwarium użyć można również bloków i skałek granitowych. Najczęściej występujący w Polsce granit ma kolor szary lub biały, spotykany jest także granit czerwony i różowy. Zza granicy sprowadza się również granit w kolorze ciemnej zieleni.

Bazalt
Lubiany przez akwarystów za głęboki czarny kolor, który pięknie podkreśla barwy hodowanych w akwarium zwierząt. Stąd też jest szczególnie polecany do stosowania w krewetkariach i zbiornikach z rybami o intensywnych kolorach. Nadaje się do wszystkich typów akwariów słodkowodnych. Bazalt nie wpływa na parametry wody, jednak niedokładnie wypłukany może ją lekko brudzić. W sklepach dostępne są grysy bazaltowe o różnej granulacji, a także tzw. żwiry i piaski (podobnie jak w przypadku granitu mają one ostre krawędzie). Do aranżacji użyć można również odłamków skały granitowej.

Marmur
Marmur jest materiałem bardzo dekoracyjnym, który jednak ze względu na dużą zawartość związków wapnia nie może być stosowany w każdym akwarium. Doskonale sprawdza się w akwariach z rybami wymagającymi wody twardej i zasadowej np. w akwariach biotopowych Malawi i Tanganiki, nie powinien być natomiast stosowany w akwariach roślinnych. Najbardziej popularne są podłoża marmurowe białe i różowe, sporadycznie spotkać można również marmury w odcieniach zieleni i czerwieni. Podobnie jak w przypadku granitu i bazaltu podłoża te mają zazwyczaj ostre krawędzie, choć czasami trafiają się w sprzedaży żwiry marmurowe otoczakowe. Do wystroju akwarium można również użyć skał lub otoczaków marmurowych.

fot: Biały marmur

Lawa
Podłoża wulkaniczne stanowią swego rodzaju nowość w akwarystyce i jak każde novum budzą wiele kontrowersji. Zaletą podłoża z lawy (poza dekoracyjnością) jest to, że pełni ono funkcję filtra biologicznego, zapewniając utrzymanie czystości w akwarium. Jest też bogate w mikro i makroelementy, co wpływa korzystnie na rozwój roślin. Z drugiej strony lawa wulkaniczna nie jest obojętna dla parametrów wody, może też uwalniać do niej pierwiastki, które nie będą służyły rybom lub innym wodnym stworzeniom. Ze względu na porowatą strukturę nie jest również wskazana dla ryb lubiących kopać w podłożu. W sprzedaży dostępna jest lawa w odcieniach czerwieni, brązowa oraz czarna. Lawa pochodząca z różnych regionów ma różny skład i właściwości (może zawierać rudy metali), dlatego warto wybierać tę z pewnego źródła, najlepiej o przebadanym składzie. W aranżacji zbiorników często stosuje się także skałki z lawy wulkanicznej.

Dolomit
Ze względu na znaczną zawartość wapnia dolomit powinien być stosowany jedynie w akwariach z rybami wymagającymi wody twardej i zasadowej, gdyż znacznie podnosi pH. Najczęściej w sprzedaży spotkać można dolomit biały i żółty, choć zdarza się również szary i czarny. Dostępny w formie grysu o różnej granulacji. Ze względu na porowatą strukturę i ostre krawędzie niewskazany jest dla ryb, które lubią kopać oraz żerujących na dnie. Nie należy go również stosować w akwariach roślinnych.

Koralowce
Podłoża koralowe powstają ze szkieletów różnych gatunków koralowców. Stosowane są głównie w akwarystyce morskiej jako imitacja rafy koralowej. Ze względu na dużą zawartość wapnia ich zastosowanie w akwarystyce słodkowodnej ogranicza się do akwariów o twardej i zasadowej wodzie (Tanganika, Malawi). Wspomagają naturalną filtrację biologiczną w zbiorniku. Podłoża koralowe mają jasny (biały lub lekko beżowy) kolor oraz porowatą fakturę. W zależności od granulacji sprzedawane są jako grys, żwir lub piasek koralowy.

Substraty
W handlu dostępne są również podłoża sztuczne o różnych właściwościach. W tej kategorii mieszczą się zarówno granulaty z naturalnych składników wspomagające wzrost roślin, jak i ozdobne kolorowe „żwirki”. Te ostatnie są cenione za dekoracyjny wygląd oraz swoje właściwości antyglonowe i absorpcyjne, dzięki którym pozwalają na bezproblemowe utrzymanie czystości w zbiorniku. Różne typy podłoży sztucznych nadają się do różnych akwariów, dlatego przed zakupem warto zapoznać się z zaleceniami producenta.

fot: Podłoże do akwarium roślinnego

Równie ważna jak materiał z którego zostało wykonane podłoże jest jego granulacja, czyli wielkość poszczególnych elementów. Podłoże powinno być luźne, aby woda mogła przepływać przez wszystkie warstwy i docierała do korzeni rośli. W sprzedaży można spotkać:
Piaski
Piasek to materiał o ziarenkach o wielkości poniżej 1 mm. Stosowanie piasku w akwarium ma swoje plusy i minusy. Z jednej strony dość dobrze utrzymuje rośliny, jest też lubiany przez ryby, które grzebią w podłożu i budują kryjówki na dnie zbiornika. Z drugiej, może powodować tworzenie się stref beztlenowych i gnicie korzeni roślin. Do akwarium słodkowodnych najlepiej nadaje się czysty piasek kwarcowy rzeczny, nie poleca się natomiast stosowania piasku morskiego, który zawiera szczątki muszli, a tym samym dużą zawartość związków wapnia.
Żwiry
Najwięcej akwarystów decyduje się na zastosowanie żwirów o różnej granulacji jako podłoże. Dla dobrego ukorzeniania się roślin najodpowiedniejszy jest żwir drobny o granulacji między 1 a 3 mm, natomiast żwir o większych ziarnach (pomiędzy 3 a 10 mm) jest łatwiejszy do utrzymania w czystości i bardziej dekoracyjnie wygląda. Trudno określić, jaka granulacja żwiru jest najlepsza do akwarium słodkowodnego, ponieważ preferencje hodowców są tutaj bardzo różne, akwaryści często też mieszają żwiry o różnej grubości. Prawdziwy żwir kwarcowy posiada tę zaletę, że jego ziarna są zaokrąglone, dzięki czemu jego zastosowanie nie niesie ze sobą ryzyka zranienia ryb. Sprzedawane tzw. żwiry z innych materiałów, tak naprawdę są bardzo drobnym kruszywem, to znaczy materiałem pozyskanym przez rozdrabnianie skał, przez co ich krawędzie przeważnie bywają ostre. Warto zwrócić na to uwagę, ponieważ z tego powodu niektóre tzw. żwirki nie sprawdzą się w akwariach z rybami, które lubią kopać lub żerują na dnie.

fot: Żwir kwarcowy

Grys
W przeciwieństwie do piasku i żwiru, które są naturalnymi luźnymi skałami osadowymi- grys jest kruszywem, powstałym przez mechaniczne rozdrabnianie skał zwartych. W sklepach akwarystycznych znaleźć można grys o granulacji od 1,5 do 40 mm. Główną zaletą grysu jest jego dekoracyjność, oraz dostępność różnych ciekawych wariantów kolorystycznych. Poza grysami jednorodnymi (np. jednokolorowym grysem granitowym), można spotkać różnego rodzaju mieszanki np. bazaltowo- marmurowy. Przy zakupie grysu warto zwrócić uwagę na właściwości skał, ponieważ nie każdy będzie mógł być stosowany w każdym akwarium.
Kamienie
Poza drobnymi materiałami jako podłoża w akwarium stosuje się także kamienie. Najczęściej używa się ich jako uzupełnienia lub dekoracji do podłoża z piasku lub żwiru, choć w niektórych akwariach (np. z niektórymi pielęgnicami) mogą stanowić jedyne podłoże. Z kamieni można również budować kryjówki dla ryb. Wybierając kamienie do akwarium należy zwrócić uwagę na ich skład mineralny.

Podłoża do akwariów roślinnych
Jeśli decydujemy się na założenie akwarium roślinnego, podłoże z samego żwiru lub grysu może okazać się zbyt jałowe. Rośliny wprawdzie bardzo dobrze się zakorzenią, natomiast ze względu na ograniczoną ilość składników mineralnych, które mogą pobrać z podłoża, ich wzrost i kondycja mogą nie być zadowalające.
Z tego powodu zaleca się wzbogacenie podłoża (przed startem akwarium) kulkami lub pałeczkami nawozowymi lub zastosowanie specjalnego podłoża. W sprzedaży znajdują się dwa typy podłoża do akwarium roślinnego: substraty podżwirowe oraz specjalistyczne granulaty, których używa się zamiast klasycznego podłoża.
Substraty podżwirowe
Tego typu substraty stosuje się na dno akwarium, a następnie pokrywa 3-5 centymetrową warstwą żwiru tak, aby substancje pokarmowe nie przedostawały się bezpośrednio do wody. Dobrym pomysłem jest położenie na substrat siatki, która oddzieli go od żwiru i zapobiegnie mieszaniu się obu podłoży. Siatka pomoże również w skutecznym odmulaniu dna i zabezpieczy substrat przed wypływaniem. Substraty podżwirowe skutecznie wspomagają rośnięcie roślin stopniowo uwalniając mikro i makroelementy. Zastosowanie tego typu preparatów daje naprawdę doskonałe efekty i jest często stosowane przez akwarystów.
Podłoża specjalistyczne
Gotowe granulaty do akwarium roślinnego stają się coraz bardziej popularne, ze względu na wygodę użytkowania oraz wysoką efektywność. Takie podłoże poza tym, że posiada odpowiednią granulację i dostarcza roślinom niezbędnych substancji odżywczych, stabilizuje pH wody i zmiękcza ją. Ich wydajność zależy do różnych czynników, zazwyczaj muszą być zmieniane co kilka do kilkunastu miesięcy. Do wad gotowych podłoży (poza ich ceną) można zaliczyć konieczność częstych podmian wody, szczególnie na początku funkcjonowania akwarium. Na rynku spotkać można podłoża różnych firm, które mają różne właściwości, dlatego przed zakupem warto poczytać opinie oraz zapoznać się ze wskazówkami producenta.

Dobór podłoża do akwarium
Dobór podłoża zależy przede wszystkim od charakteru akwarium. W akwariach biotopowych ważne będzie zastosowanie materiałów możliwie zbliżonych do występujących w naturalnym środowisku, natomiast w akwariach typowo ozdobnych- efekt dekoracyjny. Oczywiście w każdym przypadku należy wziąć pod uwagę specyficzne potrzeby hodowanych gatunków. Kolor podłoża zależy od indywidualnych preferencji, choć należy unikać podłoży zbyt jasnych, które nie wpływają dobrze na samopoczucie większości ryb. Większość gatunków prezentuje się zresztą lepiej na ciemniejszym tle, które pięknie podkreśla ich barwy. Dla ryb, które grzebią w dnie (np. kirysków), najlepszy będzie natomiast piasek o naturalnym kolorze.
Grubość warstwy podłoża w akwarium w którym hodowane są głównie ryby jest w zasadzie dowolna, zazwyczaj daje się 2-3 cm, tak, aby uniknąć miejscowego wymywanie lub dogrzebania się ryb do dna. Jeśli w akwarium mają się znaleźć również rośliny, podłoże musi być odpowiednio grubsze (5-7 cm), żeby mogły się one zakorzenić. Najczęściej stosuje się podłoża składające się z kilku warstw różniących się granulacją np. grubego żwiru, pokrytego warstwą drobniejszego żwirku lub piasku. Taki układ zapobiega tworzeniu się stref beztlenowych i zapewnia swobodny przepływ wody. Najlepiej ułożyć podłoże tak, aby tworzyło naturalny spadek, dzięki czemu muł będzie zbierał się w jednym, łatwym do czyszczenia miejscu.
Coraz częściej akwaryści stosują różne podłoża w różnych sekcjach akwarium, w zależności od ich przeznaczenia np. podłoże do akwarium roślinnego w tylnej części zbiornika (lub innej, która ma być obsadzona) oraz ozdobny żwirek lub piasek w części reprezentacyjnej. To bardzo dobre rozwiązanie, jednak należy pamiętać o zastosowaniu separatorów (np. ułożenia linii z kamyków) dzięki którym ograniczymy przesuwanie się i mieszanie podłoży.

Przygotowanie i pielęgnacja podłoża
Bez względu na źródło pochodzenia i typ podłoża, powinno ono być starannie wyczyszczone przed umieszczeniem w akwarium. W tym celu piasek, żwir lub grys należy dokładnie przepłukać, a niekiedy wygotować. Wyjątkiem są podłoża do zbiorników roślinnych których nie należy płukać przy zakładaniu akwarium chyba że producent zaleca inaczej. Podłoża w akwariach ogólnych należy co jakiś czas oczyszczać za pomocą odmulacza, który usuwa z dna lekkie brudy bez poruszania żwirku. Najlepiej połączyć tę czynność z podmianą wody. Czasami stosuje się także filtry podżwirowe, które odmulają podłoże w trakcie działania akwarium.