BIOTOP JEZIORO MALAWI – NIASA

BIOTOPY ŚWIATA – MALAWI

ezioro Malawi (znane również pod nazwą Niasa) jest jednym z ogromnych jezior tektonicznych położonych na terenie Wielkich Rowów Afrykańskich. Jest trzecim pod względem wielkości na tym kontynencie, a dziewiątym na świecie akwenem słodkowodnym. Powierzchnia jeziora to około 30 tys. km2, przy czym różni badacze podają nieznacznie różniące się pomiędzy sobą wartości. Równie imponująca jest jego głębokość, osiągająca miejscami 700 m, dzięki czemu Malawi jest czwartym pod tym względem jeziorem na świecie. Wyjątkowy jest też kształt zbiornika, które jest bardzo długie (585 km) i stosunkowo wąskie (75 km).
Na wschód i zachód od Malawi dominują wysokie płaskowyże. Położona na północ od jeziora wysoczyzna Nyika sięga 2600 m n.p.m. Na południe natomiast rozciąga się wyżyna Shire, która przechodzi w masyw górski Mlandżi, osiągający wysokość 3002 m n.p.m.
Niecka jeziora powstała w okresie trzeciorzędu w wyniku pęknięcia skorupy ziemskiej. Południowa część jeziora jest znacznie płytsza (do 400 m), natomiast w części północnej można wyodrębnić dwa głębsze baseny: jeden duży pomiędzy zatoką Nhkata a Chilumba, drugi, znacznie mniejszy- w pobliżu wschodniego wybrzeża.

Do jeziora wpływa wiele rzek ( Ruhuhu, Songwe, Soyth Rukuru, Dwangwa), natomiast wypływa z niego tylko jedna- Shire, będąca dopływem Zambezi. Shire po 10 km zmienia się w płytkie Jezioro Malombe. Ponieważ nie ma żadnych przeszkód dla migracji ryb między tymi dwoma akwenami, można traktować je jako jeden system wodny. Pomimo tylu dopływów, tylko około 1/3 wody pochodzi z rzek. Głównym sposobem zasilania jeziora są gwałtowne i dość częste opady, możliwe na tym terenie dzięki mikroklimatowi, który wytworzył się wokół zbiornika.
Na jeziorze znajduje się wiele wysp, a dwie z nich są zamieszkane przez ludzi. Pierwsza to Likoma, największa z wysp jeziora (6,4 km długości oraz 3 km szerokości), której zatoki słyną z ogromnych odłowów ryb na potrzeby akwarystyki. W odległości 10 km znajduje się druga wyspa- Chisumulu, znana z tego, że jej urozmaiconą linię brzegowa zasiedlają ogromne ilości pielęgnic. Charakterystyczną cechą wszystkich wysp jeziora jest to, że wznoszą się wysoko ponad poziom wody, a szelf przybrzeżny wokół nich osiąga głębokość kilkunastu metrów, jest wiec szczególnie interesujący dla akwarystów ze względu na zasiedlające je gatunki.

Fot. Jeden z dopływów jeziora Malawi oraz stado słoni pijące wodę

Pomimo ogromnych rozmiarów parametry wody jeziora w różnych punktach nie różnią się znacznie od siebie. Ryby z różnych rejonów Malawi żyją w podobnym środowisku, dzięki czemu łatwo je hodować w sztucznych warunkach. Wody charakteryzują się wyrównanymi warunkami termicznymi, wahającymi się pomiędzy 23 a 29 stopni Celsjusza, w zależności od pory roku i głębokości. Równie stabilne jest pH jeziora, wahające się między 7,6- 8,8, co wynika z dużej obecności wapieni i marmurów w masywach górskich otaczających zbiornik. Pomimo alkalicznego odczynu, woda w jeziorze jest dość miękka, twardość ogólna wynosi 4- 6, a węglowodanowa 6- 8 stopni niemieckich. Charakterystyczną cechą jest tez wysoka przejrzystość sięgająca miejscami nawet 25 m, co pozwala na obserwację życia ryb z pokładu łodzi, sprawia też, że Malawi jest chętnie odwiedzane przez amatorów nurkowania.

Na obszarze jeziora wyodrębniono wiele rezerwatów i parków krajobrazowych, a w 1980 roku na jego południowym krańcu utworzono Park Narodowy Malawi, wpisany na listę UNESCO, jako obszar o unikatowej wartości przyrodniczej. Jezioro Niasa jest domem dla ponad tysiąca gatunków ryb, z których większość to endemity, w tym około 800 gatunków cenionych przez akwarystów na całym świecie pielęgnic.

Flora i fauna jeziora
Malawi jest unikalnym ekosystemem na tle innych zbiorników słodkowodnych. Charakterystyczną cechą jest bardzo uboga flora jeziora- można tutaj spotkać tylko kilka gatunków prawdziwie wodnych roślin (między innymi sporadycznie występujące anubiasy oraz nurzańce), głównymi przedstawicielami świata roślinnego są obficie porastające kamienie glony. Poza licznymi gatunkami ryb, w jeziorze żyje kilkadziesiąt gatunków ślimaków, w tym popularne wśród akwarystów „świderki” (rodzina Melanoides), kilka gatunków małży oraz stosunkowo nielicznie reprezentowane kraby, z których w handlu spotkać można Niebieskie kraby Malawi. Najliczniej reprezentowanymi przedstawicielami fauny są charakterystyczne dla jeziora pielęgnice. Obecnie opisano około 800 gatunków, co oznacza, że w samym Malawi jest ich więcej niż na terenie całego globu. Przez wielu uważane są za najbardziej zróżnicowane barwnie ryby słodkowodne.

Klasyfikacja malawijskich pielęgnic nie została jeszcze zakończona ponieważ ciągle odkrywane są nowe gatunki. Zwyczajowo wyróżnia się dwie grupy pielęgnic żyjących w jeziorze: „mbuna” i „non- mbuna”. Są to nazwy zapożyczone od ludności tubylczej- „mbuna” oznacza dokładnie tyle co „ryby gryzące kamienie” i dokładnie ilustruje sposób żerowania tych gatunków.

Grupa „mbuna” obejmuje gatunkami o bardzo różnorodnym wyglądzie, zachowaniu i preferencjach żywieniowych. Cechą wspólną jest bardzo jaskrawe ubarwienie i zwarta budowa ciała. Dominujący samiec jest zazwyczaj najintensywniej ubarwiony. U niektórych gatunków zdominowany samiec przybiera barwy samicy, czyli barwy ochronne, aby uniknąć konfrontacji z samcem dominującym. Zdarza się również, że w populacjach składających się z samych samic- dominująca samica przybiera kolory samca. Pielęgnice z grupy „mbuna” osiągają rozmiary od 7 do 18 cm w zależności od gatunku i odmiany lokalnej. Żyją od 7 do 10 lat. Są to ryby zdecydowanie stadne, w niektórych rejonach jeziora Malawi można je spotkać w zagęszczeniu osiągającym 20 sztuk na metr kwadratowy.
Mbuna są w większości roślinożercami (z wyjątkiem rodzaju Labidochromis). Cały dzień spędzają na zeskrobywaniu grubej warstwy glonów pokrywających skaliste linie brzegowe jeziora Malawi. Uzupełnieniem ich diety są drobnoustroje i skorupiaki żyjące pośród glonów. Mimo, że są roślinożerne, pochłoną wszystko co zmieści się w ich pyskach. Wymagana jest zatem ostrożność w dobieraniu ich jadłospisu oraz towarzystwa. Pomimo tego, że nie posiadają wyraźnych struktur wewnątrzgatunkowych, są bardzo agresywne, a ich agresja kierowana jest głównie na osobniki o podobnym wyglądzie.

Grupa „mbuna” obejmuje rodzaje:
Cyahtochromis- jedyny przedstawiciel grupy to Cyathochromis obliquidens
Cynotilapia- przedstawiciele to Cynotilapia afra (Pyszczak afra) i Cynotilapia axelrodi
Genyochromis- jedyny przedstawiciel to Genyochromis mento
Gephyrochromis- przedstawiciele to Gephyrochromis lawsi i Gephyrochromis moorii
Iodotropheus- przedstawiciel to Iodotropheus sprengerae (Pyszczak rdzawy)
Labeotropheus- przedstawicielami są Labeotropheus trewavasae i Labeotropheus fuelleborni
Labidochromis- przedstawiciele to Labidochromis caeruelus (Pyszczak żółty) oraz Labidochromis sp. Hongi (Pyszczaki Hongi)
Maylandia- przedstawiciele to Maylandia estherae, Maylandia lombardoi (Pyszczak lombardzki), Maylandia zebra (Pyszczak zebra)
Melanochromis- przedstawicielami są Melanochromis auratus (Pyszczak złocisty) i Melanochromis Cyaneorhabdos (Pyszczak Maingano)
Petrotilapia- przedstawiciele to Petrotilapia tridentiger i Petrotilapia nigra
Pseudotropheus- przedstawicielami są Pseudotropheus brevis (Pyszczak brązowy), Pseudotropheus elongatus (Pyszczak wydłużony) oraz Pseudotropheus saulosi (Pyszczak Saulosa).

Grupa „non- mbuna” nazywana bywa też czasem „haps”, gdyż wiele z tych ryb swego czasu należało do szerokiego rodzaju Haplochromis Hilgendorf. Później wyodrębnionych zostało 18 rodzajów należących do nieformalnej grupy pielęgnic jaką jest „non- mbuna”.
Charakteryzują się wydłużonym, torpedowatym kształtem ciała, który pozwala im w mgnieniu oka nabrać dużej prędkości. Ubarwienie młodych ryb jest zazwyczaj szare lub srebrzyste. Samce nabierają nasyconych i intensywnych barw wraz z osiągnięciem dojrzałości płciowej. Samice przeważnie pozostają nieubarwione. Ryby osiągają zazwyczaj wielkość 20-30 cm. Żyją w otwartej toni wodnej i rzadko łączą się w grupy. Są poligamiczne, a dominujący samiec zazwyczaj utrzymuje harem składający się z kilku samic.
Większość z nich to drapieżniki polujące na niewielkie ryby, w tym także inne, mniejsze pielęgnice. Wyjątkiem są gatunki z rodzaju Copadichromis, znane także jako „Utaka”, które są degustatorami zooplanktonu. „Non- mbuna” są znacznie mniej agresywne od pielęgnic z rodziny „mbuna”.

Grupa „non- mbuna” obejmuje rodzaje:
Aristochromis- przedstawiciel Aristochromis christyi
Buccochromis- przedstawiciele to Buccochromis rhoadesii, Buccochromis heterotaenia oraz Buccochromis nototaenia
Champsochromis- przedstawicielami są Champsochromis caeruleus (zwany potocznie krokodylkiem) i Champsochromis spilorhynchus
Copadichromis- przedstawiciele to Copadichromis borleyi (Pyszczak Borleya), Copadichromis azureus i Copadichromis mbenji
Cyrtocara- jedyny przedstawiciel to Cyrtocara moorii (Pyszczak moorii, Pyszczak delfinek, Delfinek błękitny)
Dimidiochromis- przedstawiciele to Dimidiochromis compressiceps (Pyszczak nóż) i Dimidiochromis strigatus
Exochochromis- przedstawicielem jest Exocochromis anagenys
Fossorochromis- przedstawicielem jest Fossorochromis rostratus
Maravichomis- przedstawiciel to Mylochromis balteatus
Nimbochromis- przedstawicielami są Nimbochromis venustus (Pyszczak wspaniały) i Nimbochromis livingstonii (Pyszczak plamisty)
Nyassachromis- przedstawiciele to Nyassachromis breviceps oraz Nyassachromis boadzulu
Otopharynx- przedstawicielami są Otopharynx auromarginatus i Otopharynx lithobates
Placidochromis- przedstawiciele to Placidochromis electra (Pyszczak pręgooki) oraz Placidochromis milomo
Protomelas- przedstawicielami są Protomelas fenestratus (Pyszczak pomarańczowobrzuchy), Protomelas kirkii oraz Protomelas insignis
Sciaenochromis- przedstawiciele to Sciaenochromis fryeri i Sciaenochromis ahli
Taeniochromis- jedynym przedstawicielem jest Taeniochromis holotaenia
Tyrannochromis- przedstawiciele to Tyrannochromis macrostoma oraz Tyrannochromis nigriventer

Zdecydowana większośc ryb jeziora to pielęgnicowate, można tu jednak znaleźć również przedstawicieli innych rodzin, między innymi słodkowodny gatunek sardynki Engraulicypris Sardella, Tetrę afrykańską (Brycinus imberi) oraz kilka gatunków karpiowatych.

Biotopy jeziora Malawi
Na obszarze jeziora wyróżnić można kilka biotopów, związanych z dwoma podstawowymi środowiskami życia ryb- przybrzeżnym litoralem oraz pelagialem, czyli strefą wolnej toni wodnej.

Pelagial nie został do tej pory dokładnie zbadany i prawdopodobnie kryje jeszcze wiele niepoznanych przez naukę gatunków. Zwyczajowo dzieli się go na:
– strefę wód otwartych, obejmującą głównie płytszą, południową część jeziora, zamieszkałą między innymi przez endemiczne gatunki z rodzaju Diplotaxodon
– strefę wód głębokich, w których odkryto niewystępujące poza Malawi pielęgnice z rodzaju Articorpus, zamieszkujące wody do głębokości 200 m

Dużo lepiej poznany jest litoral czyli strefa przybrzeżna. Mimo, że ciągnie się zaledwie kilkanaście metrów do brzegów jeziora i wokół wysp, zamieszkały jest przez ogromne ilości ryb. Litoral można podzielić na:
– Litoral piaszczysty, którego dno zbudowane jest białego lub częściej czerwonego piasku. Litoral ten nie jest jednorodny, a w jego obrębie wyróżnić można trzy następujące strefy:
* strefę której piaszczyste dno pokrywają rośliny z rodzaju Vallisneria. Obszar ten zamieszkują przedstawiciele rodzajów takich jak Cyatochromis i Hemitilapia,
* strefę przybrzeżnych piasków z brzegami porośniętymi trzciną, będącą schronieniem dla ryb takich jak Dimidichromis compressiceps,
* strefę nagich piasków gdzie znaleźć można ryby z rodzaju Lethrinops, Fossorochromis i Cyrtocara.
– Litoral żwirowaty stanowiący przejście pomiędzy litoralem piaszczystym i skalistym. Na pokrywającym dno żwirze znaleźć można rumowiska oraz pojedyncze głazy i kamienie, tworzące doskonałe kryjówki dla przedstawicieli rodzaju Aulonocara, a w niektórych przypadkach także Pseudotropheus i Copadichromis.
– Litoral skalisty (najchętniej odtwarzany przez akwarystów), którego cechą charakterystyczną są niemal pionowe bloki skalne, porośnięte jedynie glonami. Obszar ten zamieszkują zarówno przedstawiciele grupy „mbuna” z rodzajów takich jak Melanochromis, Pseudotropheus, Maylandia, Cynotilapia, Labeotropheus czy Labidochromis, jak również liczni przedstawiciele gatunków spoza pielęgnicowatych. Litoral skalisty posiada dwie strefy przejściowe. Pierwsza z nich- strefa pomiędzy skalistym wybrzeżem a głęboką wodą, to rejon licznych jaskiń i grot, zamieszkiwany chętnie przez pielęgnice takie jak Aulonocara, Otopharynx i niektóre gatunki z rodzaju Pseudotropheus. Natomiast strefa pomiędzy skalistym wybrzeżem a wodą otwartą jest domem dla przedstawicieli grupy Utaka. Spotkać tam można także ryby z grupy pielęgnic drapieżnych takich jak Champsochromis, Dimidiochromis czy Tyrannochormis.
– Litoral ujść rzek, charakteryzujący się mulistym dnem i mętną wodą. Obszar ten zasiedlony jest zarówno przez przedstawicieli grup zamieszkujących wpływające do jeziora rzeki, takich jak rodzaj Tilapia, Astatotilapia czy Serranochromis, jak również przez rozdaje i gatunki nie przynależące do pielęgnicowatych, takie jak na przykład Alestes imberi.

Akwarium biotopowe Malawi
Odtworzenie ascetycznych biotopów jeziora Malawi nie jest szczególnie trudne w warunkach domowego akwarium, jednak dobór i utrzymanie obsady wymaga już pewnej wiedzy i cierpliwości. Pomimo tego akwaryści dość często i chętnie decydują się na odtwarzanie tego biotopu ze względu na urodę i różnorodność pochodzących z Malawi pielęgnic.

Wybór zbiornika
Bez względu na wybór odtwarzanego biotopu (jeden z litorali lub pelagial) zakładanie akwarium rozpoczynamy od doboru odpowiedniego zbiornika. Nie musi on być bardzo głęboki (wystarczy wysokość około 40 cm), ale powinien być dość przestronny, ponieważ wszystkie pielęgnice są rybami terytorialnymi. Oczywiście im większe akwarium, tym łatwiej utrzymać stabilne parametry fizykochemiczne wody oraz zapewnić rybom optymalne warunki do życia. Większość autorów książek o tematyce Malawi sugeruje zbiornik o pojemności minimum 150 litrów z zaznaczeniem, że decydującą role gra jego długość (minimum 100 cm). Akwarium z pielęgnicami powinno być wyposażone w szczelną pokrywę, ze względu na to, że lubią one wyskakiwać i wychlapywać wodę. Pokrywa pomoże też ukryć źródła światła.

Oświetlenie akwarium
Jezioro Niasa ze względu na czystą przejrzystą wodę i położenie geograficzne jest zbiornikiem bardzo dobrze oświetlonym. Należy pamiętać, że w naturalnym środowisku jest to padające niemal prostopadle bardzo silne światło słoneczne. Choć większość hodowanych w akwariach ryb żyje w naturze na znacznych głębokościach, nie znaczy to bynajmniej, że mieszkają w półmroku (choć wielu akwarystów propaguje mylny pogląd, że im ciemniej w akwarium Malawi tym lepiej). Światło warunkuje właściwe wybarwienie ryb oraz porost glonów, które w macierzystym środowisku stanowią bardzo ważny element diety ryb.
Najlepiej zdecydować się na pokrywę z dwoma świetlówkami o barwie światła zbliżonej do naturalnego lub jednej świetlówki wybarwiającej i jednej imitującej naturalne światło słoneczne. Moc świetlówek zależy od wielkości zbiornika, zamieszkujących go ryb oraz gustów i preferencji hodowcy, należy jednak unikać półmroku oraz światła o zbyt białej, zimnej barwie. Akwarium należy naświetlać przez 12-14 godzin dziennie przez cały rok. Jeżeli mamy jasne i słoneczne mieszkanie- można wyłączyć sztuczne oświetlenie do akwarium latem w godzinach południowych. W nocy warto zapewnić rybom słabe światło nocne, które imitować będzie blask księżyca i gwiazd.

Parametry wody
Często spotkać się można z poglądem, że zapewnienie w akwarium odpowiednich parametrów wody do hodowli pyszczaków z jeziora Malawi nie jest sprawą łatwą. W praktyce nie jest to jednak wcale takie trudne. Dostępna w naszych kranach woda ma na ogół twardość wystarczającą do hodowli malawijskich pielęgnic, problemy sprawić może jedynie uzyskanie odpowiedniego dla tych ryb odczynu pH, który zazwyczaj jest za niski. Naturalnie podwyższyć odczyn wody do wymaganej wielkości ( między 7,8 a 8,6 ) można umieszczając w akwarium alkalizujące wodę skały (marmur, wapień lub piaskowiec) lub też stosując grys koralowy jako wkład do filtrów. Oba sposoby można ze sobą dowolnie łączyć, bez obaw, że „przedobrzymy” i osiągniemy zbyt wysoki poziom pH. Problemem nie powinno być również utrzymanie właściwej temperatury w przedziale pomiędzy 24- 28 stopni Celsjusza, którą bez problemu zapewni grzałka z termoregulatorem. Pielęgnice malawijskie są zresztą dość odporne na wahania temperatury i dobrze znoszą zarówno ochłodzenie do 20 stopni, jak i podwyższenie temperatury do 30 stopni Celsjusza.
Woda powinna być bardzo czysta i dość dobrze napowietrzona, dlatego ważne jest zastosowanie wydajnych filtrów mechanicznych i biologicznych, a także napowietrzacza, który powinien znajdować się ponad lustrem wody.

Tło i podłoże
Najczęściej polecanym do akwarium z pielęgnicami z Malawi podłożem jest średniej granulacji żwir. Jest on łatwy w utrzymaniu i dość wiernie imituje podłoże występujące w jeziorze. W naturze jednak żwir w wielu miejscach przemieszany jest z piaskiem, szczególnie jeśli staramy się odtworzyć biotop litoralu piaszczystego. Takie podłoże jest nieco bardziej kłopotliwe w utrzymaniu, jednak jego zastosowanie przyniesie nam dwojakie korzyści. Pierwszą z nich będzie możliwość obserwacji naszych ryb, „przecedzających” piasek w poszukiwaniu pożywienia. Zachowania takie są charakterystyczne dla wielu gatunków w naturalnym środowisku, a niemal niemożliwe do uchwycenia w zbiornikach o żwirowym podłożu. Drugą będzie niewątpliwy atut estetyczny, jako że piasek i żwir razem prezentują się bardzo efektownie. Piasek naturalnie przemieszcza się, a także jest przekopywany przez ryby. Można temu zaradzić, pokrywając dno warstwa drobnego żwiru, którą zabezpieczamy siatką, a następnie pokryć go warstwą drobnego piasku.

Jeżeli decydujemy się na budowanie konstrukcji z kamieni (litoral skalny), dno akwarium należy dodatkowo zabezpieczyć np. płytą styropianową, kratką filtra podżwirowego lub gruba siatką, na nich ustawić kamienie, a dopiero potem wysypać podłoże.
Przy odtworzeniu litoralu skalnego bardzo ważną rolę pełni również tło. W handlu spotyka się bardzo często tapety, imitujące skalisty brzeg Malawi, nie oddają one jednak wrażenia głębi i nie są wystarczająco dekoracyjne. Znacznie korzystniej wyglądają strukturalne, trójwymiarowe tła, które umieścić można wewnątrz zbiornika. Wielu akwarystów decyduje się również na samodzielne wykonanie tła ze styropianu albo pianki oklejonej kamieniami lub żwirem.

Dekoracje
Dobór dekoracji zbiornika zależy głównie od odwzorowywanego biotopu. Akwaryści najczęściej odtwarzają w swoich zbiornikach litoral skalisty lub żwirowaty, co niesie za sobą konieczność budowania konstrukcji imitujących ściany skalne i rumowiska kamieni. Ustawienie wielu kamiennych budowli wiąże się z ryzykiem uszkodzenia którejś z szyb akwarium, jeśli konstrukcja okaże się mało stabilna, można jednak temu zapobiec łącząc poszczególne elementy silikonem lub klejem akwarystycznym.
W literaturze tematu zazwyczaj przedstawiane są dwa sposoby aranżacji. Pierwszy z nich zaleca ustawienie w zbiorniku niewielkiej liczby kamieni lub usypanie jednego „kopca” w jego centralnej części. Ten sposób aranżacji przestrzeni ogranicza pyszczakom możliwości obierania rewirów, pozornie więc redukuje charakterystyczną dla tych ryb agresję. Nie jest to jednak sytuacja komfortowa dla naszych podopiecznych.
Drugim rozwiązaniem jest ustawienie w akwarium bardzo wielu porozrzucanych na całej powierzchni kamieni i kawałków skał – tak, aby zarówno dorosłe, dominujące ryby, jak i ich potomstwo, inkubujące samice, czy ryby słabsze, mogły znaleźć wśród nich schronienie. Z tego też powodu warto pamiętać o pozostawieniu szpar i kryjówek między elementami konstrukcji.
Bez względu na to, na który wariant się decydujemy, należy pamiętać, że kamienie i fragmenty skał poza funkcją dekoracyjną będą również wpływa na parametry wody. Zdecydowanie należy unikać kamieni zabarwionych na zielono, niebiesko lub czerwono, ponieważ prawdopodobnie zwierają niebezpieczne dla ryb związki miedzi. Choć kolorowe kamienie kuszą swoim wyglądem, znacznie korzystniej i naturalniej wyglądać będą rumowiska utworzone z marmurów, piaskowców czy wapieni. Wszystkie one występują w wielu odmianach barwnych, a ich dodatkowym atutem jest zawartość związków, które wchodząc w reakcję z wodą podnoszą jej odczyn pH i utrzymują twardość na pożądanym poziomie. Dla bezpieczeństwa i komfortu ryb warto unikać odłamków skalnych o ostrych krawędziach oraz przewagi kamieni o bardo jasnym kolorze, które mogą je zestresować.

Rośliny
Akwarium imitujące biotop jeziora Malawi powinno być raczej pozbawione roślin, szczególnie jeśli decydujemy się na odtworzenie litoralu skalnego. Niewielkie ilości przedstawicieli flory występują jedynie w strefie przybrzeżnej zamieszkiwanych między innymi przez ryby z grupy Utaka. Odwzorowując litoral piaszczysty lub żwirowy możemy więc pokusić się o kilka roślin, takich jak Anubias barteri, Anubias Nana (Anubias niski) czy Vallissneria gigantea (Nurzaniec olbrzymi). Jednak nawet tutaj nie powinno ich być zbyt wiele. Należy pamiętać o zabezpieczeniu rośli, ponieważ pielęgnice przesiewając piasek w poszukiwaniu pożywienie mogą je wykopać. Trzeba również liczyć się z ryzykiem podgryzania liści.

Ryby
Ze względu na silnie rozwinięty terytorializm oraz agresję pielęgnic, szczególnie należących do grupy „mbuna” dobranie optymalnej obsady nie należy do prostych zadań. Pierwsza i kardynalna zasada brzmi: nie łączymy ryb z grup „mbuna” i „non- mbuna”. Poza tym, że wymagają one trochę innych warunków, przedstawiciele tych dwóch grup będą się wzajemnie zwalczać, a drapieżniki „non-mbuna” mogą bardzo skutecznie przetrzebić populację znacznie mniejszych pielęgnic „mbuna”.
Przygodę z malawijskimi pielęgnicami najlepiej zacząć od jednego gatunku, przy czym początkującym akwarystom najczęściej poleca się Pyszczaka żółtego (Labidochromis caeruleus), który jest dość łatwą w hodowli rybą i pięknie prezentuje się w akwarium litoralu skalistego. Przed rozpoczęciem hodowli różnych gatunków w jednym zbiorniku należy wziąć pod uwagę ich potrzeby oraz usposobienie, tak, żeby nie łączyć gatunków spokojnych z bardzo agresywnymi, które mogłyby je zdominować i zastraszyć.

Jeśli chodzi o obsadę ilościową zbiornika, zazwyczaj stosuje się jeden z dwóch modeli. Jeżeli chcemy obserwować zachowania wewnątrzgatunkowe, ustalanie hierarchii, wybór i utrzymanie rewiru dominującego samca, a w końcu zaloty i tarło, musimy zdecydować się na niewielką liczbę ryb w zbiorniku, w celu zapewnienia im odpowiedniej przestrzeni życiowej. Najpierw powinniśmy ustalić ile samców dominujących możemy hodować w zbiorniku. Samce pyszczaków najczęściej obierają rewiry o średnicy 15-30 cm., ale wiele ryb, szczególnie „non-mbuna” potrzebuje większej, wolnej od innych ryb przestrzeni do odbycia tarła. Ryby nie podzielą powierzchni tak jak sobie zaplanujemy. Należy założyć, że będzie to raczej podział najmniej korzystny z punktu widzenia optymalnego wykorzystania powierzchni dna. Dlatego należy założyć, że w przypadku akwarium o długości poniżej jednego metra będzie to tylko i wyłącznie jeden rewir. Na każdego samca przypadać powinny 3-4 samice. Tak obsadzone akwarium jest łatwe w utrzymaniu i spowoduje, że dość szybko możemy doczekać się potomstwa.

Drugi wariant znany jest pod nazwą kontrolowanego przerybienia. Ryb powinno być w zbiorniku więcej niż możliwych do objęcia rewirów. Głównym celem przerybienia jest ograniczenie agresji poprzez jej podział na większą ilość obiektów. W przypadku, kiedy ryb jest odpowiednio dużo raczej trudno jest bojowo nastawionej rybie skierować agresję tylko na jednego osobnika. O kontrolowanym przerybieniu możemy mówić, gdy na jedną rybę przypada minimum 10-15 l wody (poniżej tych wartości jest to już przerybienie niekontrolowane, niebezpieczne dla zdrowia ryb). Zaletą stosowania tego wariantu jest łatwiejsza adaptacja osobników wpuszczanych z zewnątrz do akwarium. Ryby przebywają też więcej w toni wodnej i są mniej płochliwe niż
w pierwszym wariancie.

Inne zwierzęta
Razem z pielęgnicami w akwarium biotopowym Malawi można trzymać np. ślimaki „świderki” (Melanoides tuberculata) , które dodatkowo przekopują piasek, czyszczą dno z resztek pokarmu oraz stanowią smaczną przekąskę dla wielu drapieżnych pielęgnic. Do zbiornika z pielęgnicami roślinożernymi można również spróbować wprowadzić jeden z występujących w Malawi małży (np. Corbicula africana lub Mutela alata ) o ile uda się spotkać je
w sprzedaży.

Bibliografia:
Hiscock P. „Akwarium inspirowane naturą”, Warszawa 2005.
Kaźmierczak K. „Mbuna- kwiaty podwodnej pustyni” [w:]Magazyn Akwarium, nr 02/2002 (3), s. 48-51.
Sierakowski W. „Pielegnice z Malawi. Grupa Mbuna” [w:] Zeszyty Akwarystyczne, nr 2/2015 (58), 2015.
Smith M. „Lake Malawi Cichlid”, Barron’s Educational Series 2000.
Turner G.F. „Jezioro Malawi” tłum. Edyta Piotrowska [w:] Mgazyn Akwarium, nr 10/2008 (76), str. 24-27.