Sól akwarystyczna
08 wrz 2020, Posted by Artykuły inSzukając informacji na temat stosowania soli w akwarium słodkowodnym można spotkać się z rożnymi, często skrajnymi opiniami. Właściwie co akwarysta – to opinia. Od fanów (czy wręcz wyznawców) soli, uważających ją za remedium na całe zło, po jej zdecydowanych przeciwników, twierdzących, ze nigdy i w żadnym przypadku.
Jak to zwykle bywa z kontrowersyjnymi tematami prawda leży pewnie gdzieś pośrodku. Żeby ją odnaleźć, należy dokładnie zapoznać się z zagadnieniem i poznać potencjalne korzyści i zagrożenia wynikające ze stosowania soli w akwarium słodkowodnym.
Rodzaje soli stosowane w akwarystyce
Zaczynając od początku- przyjrzyjmy się trzem najpopularniejszym typom soli, stosowanych w akwarystyce.
Sól akwarystyczna do akwariów słodkowodnych
Sól akwarystyczna, zwana też „solą tonizującą” to bardzo popularny produkt dostępny właściwie w każdym sklepie zoologicznym. Sól akwarystyczna słodkowodna jest najczęściej wytwarzana z odparowanej wody morskiej. Jest to produkt stworzony specjalnie do akwariów słodkowodnych, dzięki czemu nie zawiera żadnych szkodliwych dla ryb dodatków, takich jak jod czy środki przeciwzbrylające. Sole akwarystyczne różnych producentów mogą różnić się między sobą składem chemicznym oraz „zawartością soli w soli”. Warto o tym pamiętać i zmieniając jeden produkt na drugi- stosować go ostrożnie i zawsze zgodnie z zaleceniami producenta. Często w sklepach można kupić sól akwarystyczną, wzbogaconą o „ekstra” dodatki np. aloes czy korę dębu.
Sól kuchenna niejodowana
Teoretycznie sól kuchenna niejodowana to czysty chlorek sodu (Na Cl). Brak dodatkowych składników (oraz niska cena) sprawia, że wielu akwarystów sięga po tę„zwykłą” sól i stosuje ją z sukcesami w swoim akwarium.
Sól morska
Sól morska ma znacznie bardziej złożony skład niż sól kuchenne. Poza chlorkiem sodu zawiera zazwyczaj wiele rożnych minerałów, takich jak: wapń, magnez, potas czy cynk. Składy soli morskich z rożnych złóż mogą różnić się między sobą w znacznym stopniu. Sól morska nadaje się jedynie do akwarium z rybami i bezkręgowcami morskimi, choć niektórzy zalecają jej stosowanie również w kąpielach leczniczych.
Właściwości i zastosowanie soli
Tutaj wracamy do podstawowego pytania: w jakim celu właściwie celu dodawać sól do akwarium słodkowodnego? Producenci soli do akwariów słodkowodnych przekonują, że utrzymywanie lekko osolonego akwarium ze słodką wodą poprawia zdrowie ryb, działa jako środek zapobiegawczy przeciwko różnym rodzajom infekcji pasożytniczych i pomaga w leczeniu różnych chorób. Ponadto często można się spotkać z opiniami, że dodanie soli ułatwia życie rybom, pomagając w utrzymaniu ich bez stresu, zmniejszając ciśnienie osmotyczne w wodzie, oraz hamując wchłanianie azotanów. Tym popularnym opiniom warto przyjrzeć się bliżej.
Osmoregulacja
Osmoregulacja to zespół procesów biologicznych, których istotą jest regulacja stężeń i objętości związków organicznych oraz elektrolitów wchodzących w skład płynów ustrojowych. Opiera się na zjawisku osmozy- gdzie woda próbuje przeniknąć przez półprzepuszczalną błonę od niższego stężenia do wyższego. Ryby słodkowodne mają naturalnie wyższe stężenie soli niż woda w której przebywają, co oznacza, że nieustannie uwalniają sole ciała do wody w zbiorniku i pobierają wodę. Obrazowo można powiedzieć, że wygląda to tak, jakby woda z akwarium próbowała rozcieńczyć ryby. Aby zrównoważyć proces osmozy i utrzymać odpowiednie stężenie soli mineralnych- ryby muszą ponownie pobrać je z wody przez skrzela.
U zdrowych ryb w dobrej kondycji procesy te przebiegają prawidłowo przez cały czas i zasadniczo nie wymagają żadnego wspomagania. Jednak pod wpływem stresu, choroby lub w okresie rekonwalescencji – ryby mogą nie pobierać wystarczającej ilości soli z wody, co z kolei może wywołać szok osmotyczny.
Zwolennicy solenia akwarium twierdzą, że delikatnie zwiększając poziom soli w akwarium, gdy ryby są w gorszej kondycji (zestresowane, w czasie leczenia), można ułatwić im powrót do formy, ponieważ ich komórki nie muszą tak ciężko pracować w procesie osmoregulacji.
Nie ma jasnych wytycznych, jakie stężenie soli zastosować w celu ułatwienia rybom osmoregulacji. Porady praktyków na forach akwarystycznych są bardzo różne i wahają się od 1 płaskiej łyżeczki na 1200 litrów wody do 1 płaskiej łyżeczki na 4 litry wody! Do porad takich należy podchodzić z bardzo dużą ostrożnością i w pierwszej kolejności zapoznać się z zaleceniami producenta- i do tych też podejść z ostrożnością. Najlepiej zastosować pierwszego dnia pół zalecanej przez producenta dawki, bacznie obserwować ryby i dopiero po upewnieniu się, ze dobrze tolerują zmianę zasolenia- po upływie doby lub dwóch- dodać drugą część zalecanej dawki.
Zatrucie azotanami
Poziom azotanów może wzrosnąć, jeśli w akwarium nie ma wystarczającej ilości pożytecznych bakterii, aby wchłonąć toksyczne produkty uboczne wydalania ryb. Może się to zdarzyć, jeśli zbiornik jest niedojrzały lub filtracja niewystarczająca. Szybkie dodanie soli pomoże stworzyć naturalną barierę, w której jony chlorkowe uniemożliwią rybom wchłanianie azotanów. W tej sytuacji jonów chlorkowych musi być 30 razy więcej niż jonów azotanowych w wodzie. Najlepiej wykonać test określający poziom azotanów w zbiorniku i dostosować odpowiednią dawkę.
Infekcje pasożytnicze lub grzybicze
Sól jest bardzo skutecznym lekiem w zwalczaniu większości infekcji wywołanych przez pasożyty oraz grzyby- w tym wypadku dużo skuteczniejsze są jednak krótkotrwałe kąpiele lecznicze w roztworach o większym stężeniu niż dodawanie niewielkiej ilości soli bezpośrednio do zbiornika. Dokładne procedury leczenia poszczególnych infekcji zostały szczegółowo opisane w zakładce Choroby ryb. Niektórzy akwaryści stosują niewielkie ilości soli w głównym akwarium w celu zapobiegania pasożytom. Czy ma to sens? I tak i nie. Z jednej strony niewielki dodatek soli może spowodować zwiększenie wydzielania ochronnego śluzu u ryb, a tym samym podnieść ich naturalną odporność na ewentualne infekcje. Z drugiej- wiele pasożytów i grzybów dość dobrze toleruje takie niskie stężenie soli, więc nie stanowi ona zbyt mocnej bariery ochronnej.
Czy sól jest dobra dla ryb słodkowodnych?
Równie dobrze można by zapytać: czy lekarstwa są dobre dla ludzi? Odpowiednio stosowana sól akwarystyczna może wpłynąć bardzo pozytywnie na ryby, a w niektórych przypadkach nawet uratować im życie. Ta sama sól, stosowana w nadmiarze, może w krótkim czasie uśmiercić połowę obsady akwarium. Wiec jeszcze raz: warto podchodzić do tego środka z dużą ostrożnością. Znaczenie ma nie tylko rodzaj soli i dawki, lecz również gatunek ryb- ponieważ nie wszystkie reagują na sól w ten sam sposób. Generalnie można przyjąć zasadę (choć jak od każdej, tak od tej również są wyjątki), że im bardziej kwaśnej i miękkiej wody wymaga dany gatunek, tym gorzej będzie tolerował dodatek soli. Wśród ryb źle reagujących na sól znajdują się między innymi: sumy, kiryski, otoski, paletki oraz karpie koi. Bardzo dobrze na dodatek soli w akwarium reagują natomiast złote rybki, gupiki oraz większość afrykańskich pielęgnic.
Czy sól jest dobra dla roślin i innych mieszkańców akwarium?
W tym przypadku odpowiedź jest zdecydowanie negatywna. Większość słodkowodnych roślin reaguje na sól bardzo negatywnie i nawet niewielki dodatek może spowodować, że rośliny zaczną masowo padać. Dlatego lepiej nie stosować soli, jeśli w zbiorniku znajdują się żywe rośliny.
Sól jest również zabójcza dla glonów. Jeśli cierpimy na ich nadmiar- kuracja sola może skutecznie je zwalczyć. Jeśli jednak zależny nam na obecności glonów w akwarium, lepiej zrezygnować z dodawania soli.
Bardzo wrażliwe na sól są również wszelkie bezkręgowce, a szczególnie ślimaki. Przed dodaniem soli do wody należy je odłowić i przenieść do innego zbiornika.
Jak bezpiecznie stosować sól w akwarium słodkowodnym?
Przede wszystkim ostrożnie i z umiarem. Jeśli dodajesz sól po raz pierwszy- zastosuj połowę zalecanej przez producenta dawki, a dopiero po dwóch dniach (jeśli ryby dobrze reagują), dodaj druga połowę. Zawsze też należy być przygotowanym na szybką interwencję, gdyby ryby zaczęły zachowywać się w niepokojący sposób. Jedynym sposobem ratunku w twej sytuacji jest odłowienie ryb i pełna wymiana wody.
Nigdy nie należy dodawać soli bezpośrednio do akwarium, tylko rozpuścić ją dokładnie w części wody i powoli dolewać, czekając, aż roztwór zostanie równomiernie rozprowadzony po całym zbiorniku.
Trzeba pamiętać że sól nie odparowuje i nie jest usuwana przez filtry! Sól dodana do zbiornika raz już w nim pozostaje. Jedynym sposobem na jej usuniecie jest podmiana wody. Dlatego nie ma potrzeby uzupełniania soli w akwarium w innej sytuacji niż częściowa podmiana wody i tutaj tez dodajemy proporcjonalnie tyle soli, ile wody osunęliśmy tzn. jeśli podmieniamy 20% wody- dodajemy 20% dawki soli przeznaczonej na cały zbiornik.
Należy tez uważać na odparowanie wody- mniej wody w akwarium to wyższe stężenie soli. Wodę należy jak najszybciej uzupełnić, oczywiście nie dodając już do niej soli.
Podsumowując: Dodawanie soli budzi wiele kontrowersji ze względu na duże ryzyko, które wiąże się z jej niewłaściwym stosowaniem. Używana ostrożnie i z umiarem może jednak wpłynąć bardzo korzystnie na zdrowie i kondycję ryb i wielu hodowców bardzo sobie chwali dodawanie soli do wody w akwarium słodkowodnym. Przed podjęciem decyzji warto zebrać jak najwięcej informacji na temat hodowanych rybek i ich wrażliwości na sól, a samą sól dodawać do zbiornika zaczynając od niewielkich dawek.